Struktura edycji

Edycja zawiera wszystkie znane utwory literackie oraz pisma rozproszone Krasińskiego pogrupowane w działy rodzajowo-gatunkowe, w obrębie których przyjęto porządek chronologiczny (respektujący daty powstania tekstów). Struktura poszczególnych tomów obejmuje następujące elementy: 1) artykuł wstępny przybliżający w ogólnym zarysie zawartość tomu (bez szczegółowego odwołania do recepcji historycznoliterackiej i interpretacji dzieła); 2) prezentację układu zawartości tomu; 3) zasady edycji i modernizacji przyjęte w danym tomie; 4) wykaz skrótów (z podziałem na skróty edytorskie i redakcyjne); 5) wybraną najważniejszą bibliografię podmiotową (edycje) i przedmiotową wskazującą miejsca interpretacji badaczy utworów pomieszczonych w tomie; 6) tekst główny wraz ze skróconymi notami edytorskimi zawierającymi przede wszystkim informacje o autografie, dacie powstania utworu oraz przyjętej podstawie tekstowej; 7) objaśnienia rzeczowe służące właściwemu zrozumieniu przekazu (bez sugestii interpretacyjnych i wartościujących), komentujące głównie wydarzenia historyczne i polityczne, szczegóły topograficzne, nawiązania do Biblii, mitologii greckiej i rzymskiej, kultury (tradycji) wschodniej, utworów innych poetów i pisarzy tudzież faktów z życia przywoływanych postaci oraz wyjaśniające słownictwo dawne i wyrażenia specjalistyczne. Uwzględniając potrzeby współczesnego czytelnika, często czytającego li tylko wybrany wiersz, dramat lub poemat, każdy utwór potraktowano jako osobną całostkę tekstową, a objaśnienia umieszczono bezpośrednio po danym tekście (od tej zasady odstąpiono jedynie w tomie z wierszami), oznaczając je numerem wersu. Taka decyzja wymusza przyjęcie określonych rozwiązań redakcyjnych, związanych chociażby z koniecznością powtarzania niektórych informacji (m.in. lat życia przywoływanych postaci, znaczenia użytego słowa) w obrębie tego samego tomu i zrezygnowania z przypisów międzytekstowych, zwłaszcza z zapisów typu: „zob. przypis do poprzedniego utworu”, które w takim układzie znacznie utrudniłyby lekturę. Krótkie (kilkuwyrazowe lub jednozdaniowe) komentarze – jako że są umieszczone po objaśnianym fragmencie i rozpoczynają się małą literą – zgodnie ze współczesnymi zasadami redakcyjnego opracowania tekstu nie kończą się kropką. Aparat filologiczny dla kolejnych tomów i utworów w nich zawartych, znacznie poszerzający zakres informacji zamieszczonych w tzw. uwagach wydawcy – przypomnijmy – znajduje się w osobnym, ostatnim tomie prezentowanej edycji.

Zarówno struktura kolejnych tomów, jak i przedstawiony niżej spis zawartości rzeczy jest nowym opracowaniem, w wielu miejscach odchodzącym od dotychczasowej tradycji wydań zbiorowych Krasińskiego. Chcieliśmy uniknąć rozwiązań, które dotąd sugerowały ramy interpretacyjne dla całej spuścizny autora. Nie respektujemy więc tradycyjnego podziału dzieł na teksty polskie i francuskojęzyczne, gdyż Krasiński w obu językach pisał podobnie wartościowe utwory i należy je zestawiać obok siebie na równych prawach, bez sugestii, że teksty francuskie są mniej wartościowe od utworów polskich. Dodajmy, że wszystkie utwory francuskojęzyczne (proza artystyczna i pisma dyskursywne) zostały na nowo przetłumaczone, a przekłady zamieszczono obok wersji oryginalnych. Usunięto też obowiązujący dotąd podział na pisma powstałe w okresie młodzieńczym i późnym, dojrzałym, by uniknąć sugerowania niskich walorów artystycznych wczesnej twórczości, co często było bezzasadne. Ponadto, jako że nie sposób oddzielić u Krasińskiego w ramach kryterium tematycznego artykułów filozoficznych, politycznych i religijnych, zdecydowano się przyjąć wspólną dla nich nazwę „pisma dyskursywne”, mimo że jest to termin mało precyzyjny, jednak na tyle pojemny, aby zmieścić w nim rozprawy i publicystykę Krasińskiego o wspomnianym charakterze, dotąd rozmaicie określaną. Oddzielono także prozę fabularną, narracyjną, o wyrazistym przebiegu zdarzeń, od prozy poetyckiej, w której świat fikcjonalny jest konstruowany w odniesieniu do kategorii liryczności i podmiotowości autora, unikając przy tym twórczych zabiegów nadawania utworom tytułów, które w rzeczywistości ich nie miały. By uporządkować sytuację, jaką stworzyli dotychczasowi edytorzy, nadający poszczególnych tekstom zwłaszcza z kręgu prozy poetyckiej tytuły nierzadko sugerujące ich interpretację, tam gdzie pisarz nie pozostawił wyraźnej informacji co do tytułu, pozostawiliśmy incipity jako znaczniki tytułowe. Tytuły nieincipitowe, niemające jednak sankcji autorskiej, opatrzono nawiasem kwadratowym. W stosunku do dotychczasowych wydań wskazane wyżej decyzje skutkują całkowicie odmiennym układem utworów w kolejnych tomach mimo zachowania sprawdzonej tradycyjnej formuły kryterium rodzajowo-gatunkowego i podporządkowanemu mu kryterium chronologicznego. Nie braliśmy również pod uwagę anachronicznego kryterium oddzielającego dzieła wydane za życia autora od utworów pośmiertnych. Tom ostatni – jak już wielokrotnie wspomniano – mieści aparat filologiczny, który składa się z rozszerzonych informacji o dziejach danego tekstu oraz z wykazu ważniejszych odmian tekstowych.

Do edycji dołączono też nośnik cyfrowy zawierający wybraną ikonografię dotyczącą życia i twórczości Zygmunta Krasińskiego, skany rękopisów i kart tytułowych pierwodruków. Należy podkreślić, że edycje poszczególnych utworów mają charakter opracowania autorskiego i różnią się od siebie szczegółowymi rozwiązaniami formalnymi oraz niekiedy układem treści, zależnie od specyfiki pomieszczonych w nich tekstów. Dodatkowo poza edycją jako suplement przygotowano wybór korespondencji Krasińskiego, bezpośrednio nawiązujący do prezentowanego wydania, a zawierający utwory wierszowane w ich macierzystym listowym kontekście, fragmenty prozatorskie, utwory niedokończone lub tylko projektowane i ostatecznie niezrealizowane, by ukazać pełen kontekst i poszerzyć horyzont literacki dzieł naszego autora.

Układ Dzieł zebranych Zygmunta Krasińskiego przedstawia się następująco: