Teksty opublikowane za życia Zygmunta Krasińskiego oparto na wydaniach autoryzowanych (rzadziej) lub pierwodrukach (częściej). Ponieważ w większości przypadków autografy uległy zniszczeniu w 1944 roku, teksty ogłoszone po śmierci autora oparto na pierwszych edycjach krytycznych, uwzględniających odczytanie autografu przez badaczy, którzy mieli jeszcze do nich dostęp. W dodatku krytycznym odnotowano ważniejsze różnice tekstowe także w innych staranniejszych wydaniach, choć zazwyczaj nie brano ich pod uwagę przy sporządzaniu podstawy edycji (potraktowano je jako źródła niepewne). Również większość kopii nie ma w tym wydaniu statusu pełnoprawnego źródła tekstu i są one uwzględniane sporadycznie (zob. wstęp do Wierszy).

W edycji zastosowano procedury modernizacyjne zwyczajowo przyjmowane w wydaniach popularnonaukowych z zaakcentowaniem jednak występowania oryginalnych form językowych, które starano się tu pozostawić zgodnie z zapisem pierwodruków autoryzowanych lub wydań krytycznych. Kolejne tomy cechuje rozmaity stopień ingerencji modernizacyjnych (węższy zakres w utworach poetyckich i dramatach, szerszy w tekstach prozatorskich i dyskursywnych, pełne uwspółcześnienie w nowych przekładach tekstów francuskich), co wiąże się z charakterem poszczególnych utworów oraz koniecznością dostosowania przekazu także dla odbiorcy popularnego. Każdy tom został zaopatrzony w osobny inwentarz „zasad edycji”, zasady wskazane poniżej stanowią tylko zapis ogólny, stając się punktem wyjścia do przyjęcia rozwiązań szczegółowych podanych w kolejnych tomach, których ostateczne opracowanie ma każdorazowo odrębny status autorski.

1) Ortografię i grafię pisma w znacznym stopniu przystosowano do obowiązujących dziś norm. Uwspółcześniono więc formy typu: „na próżno”, „na pół”, „co dzień”, „jak gdyby”, pisane łącznie, oraz „naokoło”, „ponad”, „zresztą”, zapisywane osobno. Dzisiejszą ortografię zastosowano również w zakresie pisowni łącznej i rozłącznej partykuły „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi. Zmodernizowano także pisownię „i” oraz „y” w pozycji joty i nie zachowano oryginalnej pisowni w takich formach, jak np. „Szkocya”, „dyament”, „fantazya”, „dyabeł”, „galerye”, „partya”, które mogą wprawdzie świadczyć o sposobie wymowy autora i występują stosunkowo często w epoce, jednak nadmiernie archaizują tekst z punktu widzenia współczesnej grafii pisma. Uwspółcześniono też pisownię partykuły „nie” z czasownikami i imiesłowami przymiotnikowymi oraz partykuły „że” („ledwo że”, „wypijże”, „kogoż-że”, „czyjże”) i „by” w połączeniu z osobowymi formami czasowników, ze spójnikami i z innymi partykułami (np. „można by”, „które by”, „który by”). Dawne zapisy „k’temu”, „k’niemu” zastąpiono formami „ku temu”, „ku niemu”. Usunięto przy tym występujące w niektórych wyrazach podwójne spółgłoski (np. „affekta”, „flotta”, „summa”). Do dzisiejszej pisowni dostosowano również takie zapisy, jak: „Max”, „Xsiążę” (po modernizacji: „Maks”, „książę”).

2) W tekstach prozatorskich i dyskursywnych konsekwentnie usunięto „é” pochylone. Stan źródeł, często „z drugiej ręki”, nie pozwala na prawidłowe odczytanie tej głoski we wszystkich pozycjach, można też wyraźnie dostrzec tendencję wspólną u wielu pisarzy tego okresu do zacierania różnicy między „é” pochylonym i „e” jasnym. W tomach z wierszami i poematami Krasińskiego „é” pochylone pozostawiono jedynie w parach rymowych.

3) Zmodernizowano pisownię nosówek zgodnie z zasadami współczesnej ortografii, mimo że sugerowany przez zapis graficzny zanik nosowości (lub jej dodanie) może stanowić cechę właściwą w zakresie artykulacji. Nie jesteśmy dziś jednak w stanie odtworzyć prawidłowo wszystkich procesów z tym związanych.

4) Uwspółcześniono pisownię spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, np. „blizkie” zamieniono na „bliskie”, „bydź” na „być”, „ostrzedz” na „ostrzec”, a „francuzki” na „francuski”.

5) Nie dążono do ujednolicania pisowni różnych tekstów autorskich. Pozostawiono formy oboczne typu: „anioł/aniół”, „źrenica”/„zrzenica”/„źrzenica”, „ból”/„bole”, nie mogąc ustalić (brak autografów), której z nich używał Krasiński, a po którą sięgali kopiści i wydawcy. To samo dotyczy wahania pisowni wynikającej z niejednorodności podstaw tekstowych m.in. w słowach: „Polszcze”/„Polsce”, „urzeczywiszcza”/„urzeczywistnia”, „oczewiście”/„oczywiście”, „loika”/„logika”, „chrześcianie”/„chrześcijanie”, „ideja”/„idea”, „mięsza”/„miesza”. Uwzględniono także różną pisownię spółgłosek miękkich i twardych, np. „przyślę”/„przyszlę”, „wreście”/„wreszcie”, „nareście”/„nareszcie”. Spółgłoski miękkie zachowano jednak w takich słowach, jak: „radośny”, „zazdrośny”. W przypadku częstych oboczności: „Ah!”/„Ach!”, „puhar”/„puchar”, „Allah”/„Allach”, zapis dostosowano do obowiązującej dziś formy.

6) Przyjęto zasadę zastępowania końcówek fleksyjnych w narzędniku i miejscowniku liczby pojedynczej rodzaju nijakiego oraz w narzędniku liczby mnogiej odmiany niemęskoosobowej „-em”, „-emi” współczesnymi końcówkami „-ym”, „-im”, „-ymi”, „-imi”. Pozostawiono je jednak w wierszach i poematach w parach rymowych typu: „twemi – ziemi”, a także w rymach wewnętrznych. Uwspółcześnienie dotyczy również narzędnika występującego w połączeniach wyrazowych o archaicznej fleksji, a więc w takich konstrukcjach, jak: „szerokimi usty”, „srebrnymi ostrogi”, mimo że zdecydowano się pozostawić dawną odmianę rzeczowników. Archaiczną deklinację utrzymano też w wyrażeniach, np.: „rzekł do towarzyszów”, „kołyszą liściami”, „oblana promieńmi słońca”.

7) W tekstach prozatorskich i dyskursywnych uwspółcześniono formę fleksyjną biernika rzeczowników rodzaju żeńskiego zakończonych na „-ą” oraz zaimków typu „moję”, „swoję”, „naszę”. W wierszach i poematach zachowano pisownię oryginalną.

8) Odstępstwem od modernizacji pisowni w zakresie fonetyczno-fleksyjnym są pozostawione w oryginalnej postaci wyrazy archaiczne (np. „zerdzewiałej” zamiast: „zardzewiałej”, „rdzawieje” zamiast: „rdzewieje”), motywując wybór szacunkiem wobec woli autora, oraz te formy wyrazowe, co do których zachodzi duże prawdopodobieństwo, że stanowią obraz cech właściwych dla języka autora, np. „zmieszał”, „ślachetny”, „ciaśninia”, „giliotyna”, „feodalność”, „zwyciężca”, „kośćtnica”,

9) Uwspółcześniono pisownię tekstów francuskich i (rzadziej) angielskich zgodnie z obowiązującymi dziś w tych językach normami interpunkcyjnymi, ortograficznymi i gramatycznymi. W utworach i pismach francuskojęzycznych wstawiano spację przed takimi znakami interpunkcyjnymi, jak: pytajnik, wykrzyknik, średnik, dwukropek, cudzysłów. Uwzględniono też ligatury francuskie: „œ” i „æ”.

10) W większości przypadków zachowano oryginalną pisownię nazwisk, nazw własnych i nazw geograficznych, podając w objaśnieniach wydawcy ich poprawny zapis. Autografy (o tyle o ile daje się je odtworzyć pośrednio z uwag edytorów w wydaniach krytycznych) cechuje w tym zakresie rozbieżność w pisowni poszczególnych wyrazów. Wszystkie te niekonsekwencje, choć mogą wydawać się rażące dla współczesnego odbiorcy, starano się zachować, tak aby teksty Krasińskiego każdorazowo oddać możliwie wiernie, podążając za przyjętą w danym przypadku podstawą edycji.

11) W większości tomów uwspółcześniono pisownię wielkiej litery zgodnie z obowiązującymi dziś normami w tym zakresie, starając się jednak zachować zapis autorski w zwrotach grzecznościowych, w nazwach instytucji i w słowach nacechowanych ekspresywnie. Pozostawienie dużej litery w tekstach prozatorskich (np. w słowach „Sędzia”, „Monarcha”, „Giermek”, „Rycerz”, „Tygrys”) sprawia dziś wrażenie pewnego nadmiaru stylistycznego, kierującego uwagę w stronę alegorezy. Ale nie zawsze tak jest. Duża litera u Krasińskiego tylko w niektórych miejscach pełni funkcję znaku alegorii. Częściej jest sposobem podkreślenia rangi danego wyrażenia, do którego autor przypisuje większe znaczenie. Dość wspomnieć, że niektóre teksty dyskursywne mają bardzo wysoki stopień oznaczeń rozmaitych wyrażeń dużą literą, co wywołuje wrażenie maniery językowej zaciemniającej przekaz. Intencje pisarskie w wielu miejscach są tu niejasne i pozostawienie takiej formy pisowni mogłoby okazać się dla dzisiejszego czytelnika po prostu niezrozumiałe. Stąd decyzja dotycząca redukcji tego typu zapisów. Dużą literę pozostawiono jednak w tomie z wierszami i poematami, traktując ją jako cechę szczególną pisowni Krasińskiego, dla którego stosowanie majuskuły wiązało się także z istotnymi znaczeniami poetyckimi. Te dwa sposoby podejścia do kwestii pisowni dużej litery mogą sprawiać wrażenie niekonsekwencji. Przyjęto je jednak świadomie z myślą o komunikatywności przekazu często trudnych w odbiorze utworów.

12) W dużym zakresie zmodernizowano interpunkcję (chodzi zwłaszcza o imiesłowowe równoważniki zdania, tj. imiesłowy przysłówkowe współczesne i uprzednie). Z tekstów poety (zwłaszcza prozatorskich) usunięto nadmiar średników i myślników występujących często w funkcji kropki, zastępując je odpowiednimi znakami interpunkcyjnymi zgodnie ze współczesnym obyczajem przestankowania. Usunięto również obecny w epoce zapis podwójnych znaków interpunkcyjnych (np. myślnik poprzedzony przecinkiem, zachowując przecinek). Myślnik poprzedzony kropką, oznaczający wprowadzenie nowego wątku, w większości przypadków zamieniono na akapit. W tekstach prozatorskich pisanych bez graficznego podziału na fragmenty – dla zwiększenia przejrzystości i czytelności tekstu – zdecydowano się wprowadzić akapity. W tekstach poetyckich usunięto myślnik rozpoczynający nowy wers. Dla dzisiejszego odbiorcy byłaby to sugestia, że mamy do czynienia z wypowiedzią osoby w dialogu. Ujednolicono układ graficzny w partiach dialogowych, a pojawiające się we wcześniejszych wydaniach cudzysłowy (typograficzne i ostrokątne), służące oznaczeniu wypowiedzi bohaterów, zastąpiono tzw. półpauzą dialogową, poprzedzoną wcięciem akapitowym.

13) Nazwy czasopism oraz dzieł literackich zapisano zgodnie z obowiązującymi dziś normami ortograficznymi i konwencjami graficznymi (cudzysłów w przypadku czasopisma, kursywa – dzieła literackiego), nie zmieniając jednak oryginalnego brzmienia czy niepełnego zapisu występującego w tekście autorskim.

14) Pisownię tytułów obcojęzycznych (m.in. francuskich, angielskich i niemieckich) dostosowano do zasad ortograficznych obowiązujących w danym języku. Wielkie litery pojawiają się zatem w tytułach angielskich i niemieckich, małe – we francuskich (por. np. zapis czasopisma „Bibliothèque universelle des sciences, belles-lettres et arts”), co niekiedy kłóci się z dotychczasową praktyką polskich edytorów. Podobnie postąpiono z cudzysłowami. W tekstach francuskich pojawiają się cudzysłowy ostrokątne « ». Uszanowano więc pisownię charakterystyczną dla innych języków, co we współczesnych edycjach polskich nie zawsze jest brane pod uwagę.

15) Rozwinięto zapisy skrótów autorskich, podając ich pełne brzmienie w nawiasie kwadratowym i objaśniając ich znaczenie, wychodząc z założenia, że dla wielu współczesnych czytelników mogą być one niezrozumiałe. Do współczesnej postaci dostosowano skróty „n. p.”, „t. j.” „it.d.” czy „Sw” („np.”, „tj.”, „itd.”, „św”).

16) Zwroty obcojęzyczne wyróżniono kursywą, objaśniając je w przypisach.

17) Wyróżnienia autorskie zaznaczono pismem rozstrzelonym (w wierszach i poematach) oraz kapitalikami (w tekstach prozatorskich i dyskursywnych). Przypisy pochodzące od autora zaznaczono gwiazdkami i zamieszczono je bezpośrednio po danym tekście, przed objaśnieniami wydawcy.

18) Składnię pozostawiono nienaruszoną, nawet w konstrukcjach niepoprawnych z dzisiejszego punktu widzenia. Niekiedy jednak, np. po znaku zapytania, zamieniano – analogicznie do innych przypadków – inicjalną minuskułę na majuskułę. W oczywistych pytaniach i wykrzyknieniach w miejsce kończących zdanie kropek wstawiono pytajniki i wykrzykniki.

19) Grafię w tekstach poetyckich i dramatach odwzorowano zgodnie z przyjętą podstawą tekstową.

Mirosław Strzyżewski